راهکارهای بهبود کیفیت پوسته تخم مرغ

کیفیت پوسته می­تواند تحت تاثیر عوامل متعدد کاهش یافته و موجب خسارت های اقتصادی قابل توجه­ای شود و کنترل و تعدیل این عوامل می­تواند موجب کاهش خسارات وارده گردد. امروزه انواع افزودنی­های آلی در صنعت طیور جهت افزایش تولید و راندمان بکار می­رود که از طریق بهبود هضم و جذب، ارتقاء سلامت و سایر عوامل موجب بهبود عملکرد می­گردد. در مطالعات متعدد انواع آنزیم­های مکمل، انواع اسید های آلی، پرو بیوتیک­ها، پری بیوتیک­ها و انواع مکمل­های معدنی و ویتامینی و همچنین روش­های مدیریتی جهت تعدیل در کاهش کیفیت پوسته بکار گرفته شده است که در ادامه اغلب این مطالعات که عمدتا بر روی مرغ های پیر انجام شده مورد بررسی قرار می­گیرد.

تدابیر تغذیه ای

کشاورز 2003 معتقد بود که کاهش کیفیت پوسته در فازهای پایانی نمی­تواند تنها به دلیل کاهش فرآهمی مواد مورد نیاز پوسته باشد چرا که مقدار تولید پوسته در فاز پایانی تولید در مرغ کاهش نیافته بلکه کاهش کیفیت پوسته  ناشی از افزایش اندازه تخم مرغ است که با ثابت ماندن حجم فرآهمی مواد تشکیل دهنده پوسته و گسترش این مواد در سطحی وسیعتر می­تواند موجب نازک شدن پوسته تخم مرغ گردد، بنابر این با  بکارگیری تدابیر تغذیه ای در کاهش اندازه تخم مرغ می توان مشکلات پیش آمده را برطرف نمود.

 کاهش متیونین ، اسید فولیک و B12 جیره

بایستی تغییرات در مقدار پروتئین و امینواسیدهای جیره با دقت بالا صورت پذیرد چراکه ممکن است در شرایطی کاهش تولید را به همراه داشته باشد بطور مثال مطالعات Jackson et al. (1987) ضمن تایید کاهش وزن تخم مرغ با کاهش متیونین جیره، افزایش مقاوت پوسته را در نتیجه این کاهش وزن گزارش کردند. با این حال این تغییر با کاهش تولید همراه بود. از طرفی پترسون و همکاران، (1983) نشان دادند که کاهش متیونین جیره منجر به کاهش وزن تخم مرغ و در نتیجه افزایش کیفیت پوسته بدون تاثیر بر تولید می­شود (Petersen et al. 1983). در این مطالعات که در هفته های 78 تا 102 تولید انجام پذیرفت، متیونین ارائه شده روزانه  برای هر پرنده از 300 میلیگرم در گروه کنترل به 285، 270 و 255 میلیگرم در سه گروه آزمایشی کاهش یافت. میانگین وزن تخم مرغ در گروه کنترل 25/66 و در گروه­های آزمایشی به ترتیب 49/65، 96/63 و 91/63 بود که در هر سه گروه کاهش وزن معنی دار بود. کیفیت پوسته با اندازه گیری وزن مخصوص تخم مرغ (Specific gravity) در گروه تغذیه شده با 255 میلیگرم متیونین به طور معنی دار در مقایسه با گروه کنترل بهبود یافت. پروتئین (17 درصد) و سایر ترکیبات جیره در تمامی جیره­های گروه کنترل و گروه آزمایشی ثابت بود. کشاورز، (2003) که بطور ویژه اثرات کاهش پروتئین، متیونین، فولیک اسید، کولین و ویتامین B12  جیره را با هدف افزایش کیفیت پوسته در مرغ های پیر مورد بررسی قرار داده بود، بیان کرد که یک راهکار جهت تعدیل جیره از طریق کاهش غلظت برخی از این ترکیبات که منجر به کاهش وزن تخم مرغ و در نهایت بهبود کیفیت (بدون آسیب به تولید) شود، وجود دارد. در این آزمایشات در جیره­های حاوی 15 درصد پروتئین، کاهش متیونین (05/0درصد)، همراه با حذف مکمل فولیک اسید و ویتامین B12 منجر به کاهش وزن تخم مرغ و بهبود کیفیت پوسته بدون اثرات منفی بر روی شاخصه­های تولید، گردید.

کاهش فسفر غیرفیتاته

کاهش فسفر غیر فیتاته از 65/0 به 25/0 درصد در شرایط آزمایشی منجر به کاهش اندازه تخم مرغ گردید، این تغییر بدون تاثیر بر تولید منجر به بهبود کیفیت پوسته شد. پیش از این نیز اثرات مثبت کاهش NPPدر بهبود کیفیت پوسته توسط سایر محققین گزارش شده است (Jackson et al., 1987). در این مطالعات هر چند از لحاظ آماری برخی نتایج معنی دار نبود ولی از نظر عددی در زمانی که سدیم جیره 45/0 درصد بود کاهش NPP از 65/0 به 25/0 موجب مقاوت پوسته به شکستگی از 98/2 به 13/3 گردید.

منبع  و سطح کلسیم جیره

در مطالعات کشاورز و ناکاجیما (1993) که به بررسی صحت احتیاجات کلسیم و فسفر توصیه شده در NRC برای مرغ تخمگذار پیر جهت تولید و کیفیت تخم مرغ پرداخته شده است، ضمن تایید احتیاجات توصیه شده NRC بیان کردند که استفاده از صدف برای تامین 50 درصد  از احتیاجات کلسیم در مرغ های مسن می­تواند منجر به افزایش کیفیت پوسته گردد. میانگین (54 تا 64 هفتگی) وزن مخصوص تخم مرغ در مرغ های تغذیه شده با جیره حاوی صدف (50 درصد از احتیاجات کلسیم)  از  0787/1به 0810/1 (P< 0.0007) افزایش یافت (Keshavarz and Nakajima, 1993). بطور مشابه  Ahmad and Balander, 2003 با  جایگزینی 50 درصد از منابع کلسیم جیره با پوست صدف در جیره مرغ های تخمگذار در سنین 28 تا 64 هفتگی، بهبود کیفیت پوسته را مشاهده و این روش تغذیه­ای را توصیه کرد.  با  این حال برخی محققین معتقد هستند که احتیاجات کلسیم در مرغ های پیر اندکی بالاتر از مقدار توصیه شده در NRC است و اندکی افزایش کلسیم جیره می­تواند منجر به افزایش کیفیت پوسته گردد. آن و همکاران، (2016) نشان دادند که تعداد تخم مرغ­های شکسته با افزایش کلسیم جیره از 5/3 به 7/4 درصد بطور خطی کاهش می­یابد. این کاهش شکستگی همراه با افزایش مقاومت و ضخامت پوسته رخ داد (An et al., 2016 ). در مطالعات که بر روی مرغ های پیر انجام شد، افزایش کلسیم جیره از 3 به 5/4 درصد موجب بهبود وزن، ضخامت و دانسیته پوسته گردید (Saafa et al., 2006). نتایج مطالعات Świątkiewicz et al (2018) در مراحل پایانی تولید  نیز نشان داد که احتیاجات کلسیم در مراحل پایانی تولید و برای تشکیل پوسته مناسب، اندکی بیشتر از مقادیر توصیه شده در NRC می­باشد. بایستی به این نکته اشاره کرد که برخی نتایج متناقض نیز در این خصوص گزارش شده و مبین این نکته است که احتیاجات کلسیم برای کیفیت پوسته تحت تاثیر سایر عوامل از جمله سویه، سن و برخی مواد جیره همچون فسفر قرار می­گیرد.

مکمل منیزیم

وادل و همکاران، (1991) بیان کردند که کیفیت پوسته تخم مرغ در مرغ های تغذیه شده با سطوح کمتر از 400 میلیگرم منیزیم بر کیلوگرم جیره کاهش می­یابد آنها همچنین پیشنهاد کردند که رسوب منیزیم در پوسته با افزایش سن مرغ دچار تغییر می­شود (Waddell et al. ,1991). از طرفی استرس گرمایی نیز با افزایش دفع مواد معدنی می­تواند منجر به کمبود آنها در پرنده گردد.

مکمل منگنز، روی، مس و کروم

یکی از راهبردهای ارتقاء کیفیت پوسته در مرغ تخمگذار، افزودن مکمل های معدنی به جیره  غذایی می­باشد. پوسته تخم مرغ حاوی 94 درصد CaCo3، 1 درصد MgCo3، 1 درصد Ca3(PO4)2 و 4 درصد مواد آلی اغلب با ویژگی آلبومنی است (Nys-Gautron, 2007). بیشتر منابع مواد معدنی مورد استفاده در جیره مرغ تخمگذار از ترکیبات معدنی از قبیل اکسیدها، سولفید­ها، کربنات­ها و فسفات­ها می­باشد. در حالی که منابع آلی مواد معدنی با ویژگی­هایی از قبیل جذب و ابقاء آسان تر نسبت به منابع معدنی توسط پرنده شناخته می­شوند که در نتیجه آن دفع و آلودگی کمتری برای محیط زیست به همراه دارند. عناصر آلی شامل یون­های فلزی متصل به مولکول­های آلی هستند که با شکل دهی ساختار منحصر به فرد موجب افزایش پایداری و افزایش قابلیت دسترسی عنصر می­شوند. با این حال در برخی از مطالعات اثرمنابع آلی و معدنی عناصر مورد ذکر نتایج مشابه ای را در بر داشته است. بنابراین نتایج عملی مکمل سازی عناصر با منشاء آلی یا معدنی به دلیل سطح بکار گیری و منابع مختلف مورد استفاده هنوز مورد بحث و بررسی می­باشد. عناصر بالا از دو مسیر شامل نقش کاتالیستی در فعالیت آنزیم­های مسئول در تولید و ترشح پوسته و یا از طریق برهمکنش مستقیم با کریستال­های کلسیم در طول تشکیل پوسته بر کیفیت پوسته تخم مرغ  اثر دارند (Fernandes et al., 2008). عنصر روی (Zn) به عنوان کوفاکتور آنزیم بازدارنده کربنیک آنهیدراز که در تشکیل پوسته دخالت دارد عمل می­کند. منگنز به عنوان فعال کننده آنزیم­های تولید گلوکوپروتئین­ها وگلیکوز آمینو گلیکان­ها که در تشکیل ماتریکس آلی پوسته نقش دارند، عمل می­کنند. مس به عنوان بخش بنیادی آنزیم لیزیل اکسیداز است که در تشکیل کلاژن در غشاء پوسته نقش مهمی ایفا می­نماید (Leeson and Summers, 2001). 

ویتامین C و مکمل روی 

مطالعات نشان می­دهد که در برخی موارد افزایش نمک دریافتی از طریق آب آشامیدنی موجب افزایش کلسیم و فسفر پلاسما و در نهایت کاهش ضخامت و وزن پوسته می­گردد. دراین موارد پیشگیری و تصفیه آب اولین راه حل است. استفاده از ویتامین C و مکمل روی ( معمولا zinc-methionine  یا  zinc-sulphate یاChelated zinc-EDTA ) نیز اثرات مثبتی داشته است.

 جایگزینی روغن های گیاهی با روغن tallow

    با توجه به نقش مثبت روغن های گیاهی بویژه لینولئیک اسید در افزایش اندزه تخم مرغ، جایگزینی روغن جیره مرغ های مسن با چربی تالو می­تواند در کاهش اندازه تخم مرغ و بهبود کیفیت پوسته موثر باشد استفاده از امولسیفایرها  باعث بهبود هضم و جذب چربیها شده و  بر کیفیت پوسته تخم مرغ موثر باشد. (March and MacMillan, 1990). 

  خوراک دهی در نیمه شب

بطور معمول خوراک دهی در نیمه های شب با اعمال یک ساعت روشنایی (از ساعت 12 تا 1 صبح) انجام می­شود. این روش شرایط برای بدست آوردن کلسیم مورد نیاز پرنده را در ساعات تاریکی و بصورت مستقیم و از طریق جیره فرآهم می آورد که می­تواند بهبود کیفیت پوسته را به همراه داشته باشد. این روش امکان تغذیه پرنده را در ساعات خنک شب که نقش مهمی در شرایط گرمای بالای محیطی (فصول گرم سال) دارد، فرآهم می آورد. مطالعات نشان  داد که بعد از نیمه شب و زمانی که بیشتر پوسته تشکیل شده، تنها بخش ناچیزی از کلسیم جیره در دسترس پرنده است. بنابراین تغذیه در نیمه شب با تداوم فرآهمی کلسیم برای پرنده موجب بهبود رسوب کلسیم در پوسته خواهد شد (Harms et al., 1996).

اسانس و عصاره های گیاهی

توسعه مناسب و سلامت دستگاه گوارش نقش بسزایی در فرآسنجه های تولیدی پرندگان دارد. یکی از مسیر های اثر بخشی برخی ترکیبات گیاهی بر تولید و کیفیت پوسته ایجاد تغییرات هیستولیژگی در بافت روده است. 

پروبیوتیک­ها و پری بیوتیک­ها

پروبیوتیک­ها و پری­بیوتیک­ها به عنوان عوامل بهبود دهنده نوع فلور دستگاه گوارش شناخته می­شوند. مطالعات نشان دهنده اثرات معنی دار و  قابل ملاحضه در زمان افزودن پروبیوتیک، پری بیوتیک ها و استفاده همزمان این دو (اثرات سیمبیوتیک) به جیره، در بهبود کیفیت پوسته و کاهش تخم مرغ های غیر قابل فروش می­باشد. 

 با پیر شدن مرغ، فلور میکروبی روده تغییر و سیستم موکوس دستگاه گوارش مستعد به از دست دادن یکپارچگی و استحکام خود می­شود. این آسیب در روده موجب افزایش جمعیت باکتری­های پاتوژنیک با کم شدن جمعیت باکتری های مفید روده خواهد شد. در این آزمایش تغییرات مشاهده شده از طریق تغییر میکروفلور روده و در نتیجه آن کاهش PH، افزایش اندازه پرزهای بخش­های مختلف روده و افزایش عمق کریپت رخ داد. در تیمارهای آزمایشی تعداد کولیفرم­ها و کلسترودیوم­ها کاهش و در مقابل لاکتوباسیل­ها و بیفیدو باکتر­ها افزایش یافت. بهبود فلور باکتریایی روده و افزایش ناحیه جذبی پرز-کریپت موجب بهبود کیفیت پوسته در مرغ­های پیر گردید. بنابراین افزودن باکتری­های مفید یا ایجاد شرایط رشد باکتری های مفید با انتقال پری بیوتیک­ها به روده می­تواند شرایط را به حالت طبیعی برگرداند. از طرفی الیگو ساکارید غیر قابل هضمی مثل انولین در موش (Younes et al., 2001) و انسان (Abrams et al., 2005) موجب افزایش جدب روده ای کلسیم گردید. پری بیو تیک­ها موجب افزایش جذب مواد معدنی از دستگاه گوارش و همچنین افزایش دسترسی زیستی آنها می­شود ( Scholz-Ahrens et al., 2002). در مطالعه ای دیگر بر روی مرغ های مسن، از باکتری باسیلوس سابتیلیس به عنوان پروبیوتیک و در دو سطوح 1 و 5/0، برای بررسی تغییرات کیفیت پوسته استفاده شد که موجب بهبود فرآسنجه­ های تولید گردید در این آزمایش همچنین نتایج به طور قابل توجه ای حاکی از بهبود تمام فراسنجه های مربوط به کیفیت پوسته  و در نهایت کاهش درصد تخم مرغ­های غیر قابل عرضه و فروش بود.

اسیدهای آلی

همانطور که پیش از این نیز اشاره شد تغییر میکروفلور روده می­تواند از طریق کاهش PH دستگاه گوارش که از عوامل ممانعت از کلونیزه شدن باکتری های غیر مفید و بیماری زا است به بهبود سلامت دستگاه گوارش و بهبود کمیت و کیفیت تولید کمک کند. بنابر این، کاهش PH با اسید های آلی نیز از روش های موثر بر ارتقاء کیفیت پوسته بویژه در مرغ های مسن می­باشد. برخی مطالعات (Sengor et al., 2007: Youssef et al., 2013). اثرات مثبت اسیدهای آلی را در بهبود کیفیت پوسته گزارش کرده اند. 

جوش شیرین (بیکربنات سدیم)

افزودن بیکربنات در آب یا خوراک یک روش معمول برای تعدیل الکالوز تنفسی در شرایط مواجهه با استرس گرمایی می­باشد. له له زدن در شریط استرس گرمایی موجب دفع بالایCO2  از خون و در نتیجه آن برداشت بالای بی کربنات از خون و مایعات بدن می­شود. از دست دادن  CO2 در هوای گرم از یک سو و برداشت بیکربنات از خون برای خنثی کردن یون هیدروژن آزاد شده در زمان تشکیل پوسته از سوی دیگر، موجب تشدید کمبود بیکربنات می­شود. کاهش غلظت بیکربنات در لومن غدد پوسته ساز اثرات منفی بر کیفیت پوسته می­گذارد (Balnave et al., 1989). بنابر این در شرایط استرس گرمایی نیاز است نیاز پرنده به بیکربنات از طریق جیره یا آب تامین شود. با این حال گزارش­ ها در این ارتباط با توجه به تعدد عوامل تاثیر گذار متفاوت بوده و تعدادی از محققین اثر افزودن بیکربنات را بی تاثیر دانسته اند (Grizzle et al., 1992). 

  سایر ترکیبات

 در مطالعلت  Cesari et al. (2014)، از سطوح 3 و 4 درصد پودر شیر بدون چربی در جیره حاوی لاکتوباسیل اسیدوفیل برای بررسی کیفیت پوسته در مرغ­های تخمگذار از هفته 24 تا 40 استفاده شد. نتایج این آزمون حاکی از افزایش ضخامت پوسته به مقدار 2/4 و 6 درصد با افزودن پودر شیر و وزن مخصوص به مقدار 1/0 گردید. 

تحقیق و بررسی:

واحد تحقیق و توسعه شرکت ماکیان مکمل کیمیا